اینترنت، بهشت دلالان و کارچاق کن هاست، آنها همه چیز می فروشند و هر گرهی را باز می کنند، آن هم نه با دندان که با دست هایی که بی شک در ادارات دولتی نفوذ دارد و هیچ دری به رویشان بسته نمی ماند.

بساط فروشندگان اختراع نیز در فضای مجازی پهن است، بساطی که در آن پر از وعده و وعیدهای دلخوش کن است و مشتریان برای داشتن زندگی بهتر به این بساط چنگ می زنند.

طبق قانون، نقل و انتقال اختراع، حق مخترع است، چون او قرار است از بابت این انتقال از عواید مادی ناشی از تجاری سازی اختراعش نفع ببرد، پس اختراع را به نام خود نگه می دارد و مالکیت اختراع را به اشخاص حقیقی و حقوقی می فروشد اما آنهایی که در اینترنت و در لابه لای سایت ها به دنبال مشتری می گردند از این جنس نیستند.

اینها یا در قالب مخترعانی که به جای ثبت اختراع به نام خود آن را به متقاضیان شهرت می فروشند، ظاهر می شوند یا در قالب دلالانی که با مخترعان در ارتباطند و اختراع را از آنها می خرند و سپس به خریدار می فروشند تا از بابت این جابه جایی پولی به دست بیاورند.

در بین اینها افراد شیادی نیز هستند که هیچ اختراعی در دست ندارند و با بیان عنوان های خیالی برای اختراعات موهوم، مشتری جذب می کنند و در نهایت یا با گرفتن پول از مشتری پس از مدتی ناپدید می شوند یا اختراعاتی کم ارزش را برای آنها ثبت می کنند که در طول زندگی حتی یک بار نیز به دردشان نمی خورد.

پیدا کردن شماره تلفن دلالان اختراع کار آسانی است. با یکی از شماره ها تماس می گیرم. مردی که آن سوی خط است، می خواهد از همان ابتدا مشخص کنم که اختراع را برای چه می خواهم و من می گویم برای بورسیه تحصیلی. می گوید انجام کار من کمی سخت است چون باید اختراعی را بخرم که هم مورد تائید وزارت علوم باشد و هم کشور مقصد آن را به عنوان اختراع قبول داشته باشد.

اصرار می کنم بهترین اختراعی را که سراغ دارد به نام من ثبت کند و او این قول را می دهد و مطمئنم می کند که چند اختراع نظامی و الکترونیکی در اختیار دارد که همه را خودش ساخته و در کمتر از سه ماه، یکی از آنها را به نامم ثبت می کند. هزینه این ثبت هم برای من می شود دو تا سه میلیون تومان که موافقت می کنم و قراری صوری با او می گذارم.

شماره ای دیگر را می گیرم و مردی دیگر از آن سوی خط می پرسد انگیزه ام برای داشتن اختراع، مشهور شدن است یا کسب و کار که می گویم برای ادامه تحصیل، دنبال اختراع می گردم.

او گرداننده همان سایتی است که مردمی را که می خواهند مخترع و معروف شوند، در بین خانواده و اقوام انگشت نما شوند یا آینده ای درخشان داشته باشند به سمت خودش جلب می کند و وعده های خوش و آب و رنگی به آنها می دهد.

او می گوید در «سه سوت» برایم اختراعی عالی پیدا می کند و بعد از ثبت آن که کمتر از سه ماه زمان می برد، از بنیاد ملی نخبگان برایم کد نخبگی می گیرد و آن وقت می توانم با خیالی راحت و سینه ای ستبر برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروم.

برای مطمئن شدن از او می خواهم تا اختراعات مدنظرش را از نزدیک ببینم و او اجازه می دهد و قرار می شود از لابه لای اختراعاتی که او مدعی داشتن آنهاست یکی را به سلیقه خودم انتخاب کنم، که هزینه این اختراع و کارهای جانبی اش می شود هشت میلیون تومان.

کسانی که به وادی خرید اختراعات حاضر و آماده و ثبت آن به نام خود وارد می شوند، دنبال چند چیزند. اول آنهایی که فکر می کنند داشتن گواهی ثبت اختراع مایه شهرت و محبوبیت است و می توانند با ثبت یک اختراع به نام خود، در میان فامیل و دوستان سری در سرها بلند کنند.

گروه دوم آنهایی هستند که می خواهند قانون را دور بزنند و از خدمت سربازی معاف شوند یا کسانی که قصد دارند خود را نخبه ای تنگدست نشان دهند و از این طریق وام های کارآفرینی بگیرند. اینها مشتریانی هستند که دنباله وعده های دلالان را می گیرند

و بازار آنها را گرم می کنند، دلالانی که از افراد می خواهند بدون هیچ ایده ای صاحب ثبت اختراع شوند، بدون زحمت کارت پایان خدمت یا کسری خدمت بگیرند، بدون سپردن وثیقه بورسیه تحصیلی دریافت کنند و پا به مسابقات بین المللی اختراعات بگذارند.

این وعده ها قلابی است

این که بدون هیچ فکر و ایده، اختراعی به ناممان ثبت شود، شخصی به وکالت از طرف ما در جلسه داوری از اختراع دفاع کند، بدون زحمت، تائیدیه علمی اختراع به دستمان برسد، اختراع به اسم خودمان در روزنامه رسمی چاپ شود، گواهی ثبت اختراع ِ کاملا قانونی که اختراع را به طور کامل توصیف می کند و اطلاعاتمان را درباره اختراعی که در ساخت آن هیچ نقشی نداشته ایم، بالا می برد و نیز دریافت کد نخبگی برای ما که می خواهیم در کشورهای خارجی ادامه تحصیل بدهیم، بخشی از وعده هایی است که به مشتریان اختراع داده می شود.

اما مشاور توانمندسازی و نوآوری در امور نخبگان بنیاد ملی نخبگان هیچ کدام از این وعده ها را واقعی نمی داند و می گوید کسانی که به این وعده ها متوسل می شوند فقط از بی اطلاعی افراد سوءاستفاده می کنند.

سید حمید جمال الدینی به جام جم اطمینان می دهد که عملی کردن هیچ یک از این قول ها شدنی نیست چون برخلاف سال های قبل که اشخاص به وکالت از طرف مخترع می توانستند از اختراع دفاع کنند، اکنون فرد مخترع باید در جلسات داوری شرکت کند و شخصا به سوالات داورانی که سطح علمی افراد را محک می زنند پاسخ دهد.

این در حالی است که به گفته او همه اختراعاتی که در اداره مالکیت صنعتی ثبت می شود در بنیاد ملی نخبگان تائید نمی شود و صاحب اختراع تحت حمایت قرار نمی گیرد.

جمال الدینی وعده های معافیت سربازی را نیز غیرواقعی می داند چون به گفته او حتی اگر یک فرد، مخترع واقعی باشد و اختراعی علمی و قابل قبول داشته باشد باید دوره سربازی را بگذراند با این تفاوت که به جای رفتن به پادگان در یک مرکز پژوهشی مشغول کارهای تحقیقاتی می شود.

البته جمال الدینی در حالی چنین با اطمینان درباره بسته بودن راه های تخلف در بنیاد ملی نخبگان سخن می گوید که چندی قبل قائم مقام بنیاد در گفت و گو با ایرنا از 13 هزار نخبه عضو بنیاد سخن گفت که فقط 80 نفر از آنها نخبه واقعی اند البته سعید سهراب پور سعی داشت با بیان این دو عدد، مرز میان نخبگان و استعدادهای برتر را مشخص کند، اما از گفته های او می توان استنباط کرد که در بین 13 هزار نخبه عضو بنیاد کسانی نیز هستند که به واسطه خرید اختراع یا داشتن اختراعات کم ارزش در جمع نخبگان قرار گرفته اند، در حالی که حتی استعداد برتر نیز نیستند.

دلالان وجود دارند حتی اگر بخواهیم آنها را نبینیم

دلالانی که ما با آنها حرف زدیم گرچه مسجل است که نیت سوء دارند و به قصد فریب و سرکیسه کردن آدم های زودباور به اختراعات واقعی و غیرواقعی متوسل می شوند، اما چون گواهی رسمی ثبت اختراع و تائیدیه آن را به مشتری ارائه می دهند و این گواهی ها کاملا قانونی است، شکی وجود ندارد که درون سیستم ثبت برخی روزنه های تخلف وجود دارد که باید مسدود شود.

محمدحسن کیانی، مدیرکل اداره مالکیت صنعتی گرچه در گفت و گو با جام جم وجود دلالی در سیستم ثبت اختراع را نه تائید و نه تکذیب می کند، اما چون توضیح می دهد که در مراحل ثبت اختراع، مخترع می تواند اصالتا یا وکالتا پیگیر مراحل ثبت باشد، می توان حدس زد که تخلفات از این ناحیه صورت می گیرد.

در واقع الکترونیکی بودن همه مراحل ثبت گرچه کارها را آسان می کند، اما این روزنه را برای متخلفان باز می گذارد که یک اختراع را که حتما اختراعی بی ارزش و کم ارزش است، به نام فردی خوش خیال که مشتری دلالان است، ثبت کنند، بدون آن که به حضور متقاضی نیاز باشد.

البته حتی در امن ترین سیستم ها نیز امکان ورود افراد سودجو وجود دارد، ولی نمی شود با توسل به این جمله، منکر وجود مشکل در این حوزه بود، چون در فضای مجازی آنها که از نام اختراع نان می خورند، زیادند و بی شک تعداد کسانی که می خواهند از پله های ترقی با نردبان اختراع بالا بروند؛ فروشندگان و خریدارانی که بار علمی شان سبک یا خالی است، اما با برقراری روابط ناسالم، پول های کثیفی را جابه جا می کنند، هم زیاد است.

مریم خباز - گروه جامعه