سید مجتبی شفیعی نیز چندی پی از  ارائه سه سناریو برای اجرایی شدن گام دوم قانون هدفمندکردن یارانه ها خبر داده و اعلام کرده بود که اولین سناریو بدون افزایش قیمت و تنها تغییر در سهمیه بنزین است؛ سناریوی دوم نیز منجر به افزایش قیمت بنزین به 1100 تومان با احتساب بنزین سهمیه ای و سناریوی سوم نیز از افزایش قیمت بنزین آزاد به 1800 تومان در هر لیتر خبر می دهد.

در برنامه مناظره این هفته که با موضوع تعیین نرخ بنزین برگزارشد  کارشناسان به بحث و گفت وگو در مورد اثرات افزایش قیمت بنزین در اقتصاد کشور پرداختند.

سوال این مناظره «آیا موافقید با حفظ نرخ سهمیه ای قیمت بنزین خودروهای گران قیمت افزایش پیدا کند؟ 1- بلی 2- خیر»

اعضای این مناظره شامل جمشید پژویان استاد اقتصاد بخش عمومی دانشگاه علامه طباطبایی،پویا جبل عاملی پژوهشگر، علی دینی ترکمانی عضو هیات علمی موسسه پژوهشهای بازرگانی، جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و سجاد حسینی نیا پژوهشگر دفتر مطالعات تکنولوژی ایتانبودند.

 افزایش قیمت بنزین باعث کارایی تولید شود

یک استاد اقتصاد با تأکید بر اینکه با افزایش نرخ بنزین باید کارایی به مصرف تولید بازگردد، گفت: با این افزایش امکان رقابتی شدن محصولات در بازارهای جهانی باید هدف گذاری شود.

 مناظره امروز تلویزیونی با موضوع بررسی قیمت بنزین آغاز شد که در ابتدای این برنامه جمشید پژویان، رئیس سابق شورای رقابت ضمن موافقت با افزایش شدید و یکباره قیمت بنزین اظهار داشت: ما در اقتصاد یک اصولی را داریم که خدشه ناپذیر است و به عنوان نظریه هایی است که کلیه حرکات اقتصاد روی آن انجام می گیرد.

وی ادامه داد: مهمترین آنها قیمت های نسبی است که منابع چگونه در تولید و سبد مصرفی خانوار جای گیرد.

پژویان گفت: اگر قیمت حامل های انرژی دچار اختلال شود و به دلایل مختلف از جمله ثابت نگه داشتن قیمت آن به طور طولانی مدت نسبت به سایر خدمات در سطح پایین تری نگه داشته شود، به این معنا است که در فرآیند تولید به سمت نهاده های ارزان قیمت بیش از اندازه از حامل های انرژی استفاده می شود.

این استاد اقتصاد با بیان اینکه هم اکنون از حامل های انرژی بیش از اندازه استفاده می شود، گفت: در درجه اول باید قیمت حامل های انرژی افزایش یابد تا قیمت های نسبی خود را حفظ کنند.

وی افزود: این افزایش باید با یک مجموعه سیاست های اقتصادی همگون انجام شود، و هدف اصلی از اصلاح قیمت های نسبی این است که کارایی به مصرف و تولید برگردد.

وی افزود: با افزایش قیمت حامل های انرژی باز هم امکان رقابت در بازارهای جهانی باید به وجود آید و مهم این است که افزایش قیمت منجر به کارایی در تولید و مصرف شود.

 قیمت غیرواقعی بنزین رفاه کاذب ایجاد کرده است

یک روزنامه نگار اقتصادی گفت: پائین نگه داشتن قیمت بنزین در واقع منجر به رفاه کاذب در اقتصاد شده که نمی تواند شرایط اقتصادی را بهبود بخشد.

پویا جبل عاملی در برنامه مناظره امروزگفت: من به عنوان مصرف کننده دوست دارم که بنزین ارزان باشد به طوری که هم اکنون شاهد قیمت پائین بنزین به صورت غیر واقعی هستیم.

وی با اشاره به اینکه ما باید به سمت واقعی شدن قیمت بنزین که یک عامل تولید است، حرکت کنیم، گفت: همانقدر که قیمت بنزین را پائین نگه می داریم در نتیجه سبب می شود که اقتصاد ما غیر واقعی شود.

این روزنامه نگار اقتصادی با اشاره به اینکه اگر قیمت ها غیر واقعی باشند و ما کالاها را به صورت مجانی و ارزان در اختیار مصرف کنندگان قرار دهیم، در نهایت چرخه اقتصاد کشور به درستی حرکت نمی کند. که در نتیجه اقتصاد ما نمی تواند به شکل صحیح و درست خود کار کند.

جبل عاملی تصریح کرد: این قیمت غیر واقعی و پائین برای بنزین در واقع یک مسئله جدی است، اگر می خواهیم رفاه شهروندان را افزایش دهیم، چاره ای جز افزایش قیمت نداریم و باید بگذاریم بازار به صورت آزاد قیمت را مشخص کند. اما با پائین نگه داشتن قیمت هرگز نمی توانیم به سمت اقتصاد پویا حرکت کنیم.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: با توجه به یارانه ای که ما در خصوص بنزین می دهیم، این عامل منجر شده است تا رفاه کاذب ایجاد شود، اما باید مکانیسمی تعیین کنیم که بتواند قیمت حامل های انرژی را واقعی کند تا مشکلات اقتصادی ما برطرف شود.

سهمیه بنزین به خانوارها اختصاص یابد

یک پژوهشگر در سیاستگذاری انرژی گفت: سهمیه بنزین به خانوارها اختصاص یابد و دولت می تواند از از رویکرد قیمتی - مقداری در این بخش استفاده کند.

در ادامه مناظره تلویزیونی برای قیمت بنزین سجاد حسینی نیا پژوهشگر در سیاست گذاری های انرژی با اعلام مخالفت خود برای افزایش قیمت انرژی اظهار داشت: بر اساس بررسی های انجام شده استفاده از سیاست های قیمتی بنزین صرفاً نتوانسته کارایی داشته باشد و موجب کاهش مصرف بنزین شود و فقط در سال 86 کارتی کردن سوخت منجر به کاهش رشد مصرف و نیز قاچاق شد اما با متوقف شدن گام دوم و اجرای هدفمندی یارانه ها شرایط به قبل بازگشت.

وی افزود: تجربه مردم نشان داده افزایش قیمت بنزین تورم زیاد را به همراه دارد اما از طرفی دولت به دنبال جبران آن است.

وی با ارائه پیشنهاد راهکار دولت در این باره بیان داشت: سیاست قیمتی مقداری می تواند مکانیسم درستی در این رابطه باشد و اگر مدیریت کنیم و دولت نیز در کنار تأمین منابع به کنترل تورم مصرف بنزین را کاهش دهد می توان به آن امیدوار بود.

به گفته حسینی نیا، ایجاد آرامش در اقتصاد توسط دولت ضروری است و اینکه سهمیه ها حفظ شود اما قیمت بنزین آزاد افزایش یابد و در عین حال حمایت ها متوجه حمل ونقل عمومی باشد.

این پژوهشگر انرژی با بیان اینکه، نکته کلیدی در افزایش قیمت حامل های انرژی پیش بینی حامل CNG در سبد مصرفی خانواده تصریح کرد: در حال حاضر پیشنهاد این است که سهمیه بنزین در سبد خانوار قرار گیرد تا عدالت برای همه یکسان باشد و فردی که 3 خودرو دارد 180 لیتر بنزین دریافت می کند اما افرادی که ماشین ندارند از این سهمیه محروم هستند و باید به صورت غیرنقدی در دیگر بخش ها از جمله بهداشت، درمان برای آنها این سهمیه منظور شود.

سیاست های قیمتی بعد از شناسایی مشکلات اجرا شود

علی دینی ترکمانی اقتصاددان گفت: موتور اقتصاد ایران اشکال دارد، 10 تا 12 هزار پروژه سرمایه گذاری روی دستمان است که این پروژه ها هم عامل تورم، رشد اقتصادی پایین و ناکارایی اقتصادی است.

در ادامه این مناظره علی دینی ترکمانی اقتصاددان و عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی و مخالف افزایش شدید و یکباره قیمت بنزین گفت: داستان تعدیل قیمت حامل ها یانرژی داستان جدیدی نیست از زمان اولین برنامه توسعه یعنی از سال 68 تا امروز درگیر قیمت حامل های انرژی هستیم.

وی افزود: سوال پیش روی ما که لازم است به آن پاسخ دهیم این است که چرا به طور پیوسته درگیر تعدیل قیمت ها هستیم؟ شوک قیمتی یکبار و در جایی که لازم است ضرورت دارد ولی نه بطور پیوسته  ما از سه سال پیش یک بار جراحی کردیم به تعبیر سیاستگذارانی که تئوریزه کردن این سیاست ها چرا دوباره باید قیمت ها را جراحی کنیم.

این اقتصاددان گفت: اقتصاد ایران مثل یک اتومبیل معیوب است که آب و روغن را قاطی می کند و باعث جوش آوردن موتور می شود و کاری که ما برای آن می کنیم هواگیری است و این حکم بازی با قیمت ها را دارد.

دینی ترکمانی افزود: تا زمانی که موتور اصلاح نشود این ماشین درست نمی شود ما نیاز داریم که شناسایی کنیم مشکل اصلی اقتصاد ایران را و آنجا را درست کنیم و بعد از درست کردن بیاییم از سیاست های قیمتی در جایی که لازم است استفاده کنیم اگر این کار را انجام دهیم سیاست های قیمتی می تواند اثرگذار باشد.

وی اظهار داشت: فرآیند انباشت سرمایه، مدیریت پروژه های سرمایه گذاری ، فضای کسب و کار نامناسب و نظام بنگاه داری موتور اقتصاد ایران مشکل اساسی دارد مادامی که این مشکلات ریشه ای وجود دارد سیاست های قیمتی خیلی کوتاه به ضد خودش تبدیل می شود.

این اقتصاددان تصریح کرد: ما نرخ ارز را به عنوان یک متغیر قیمتی افزایش می دهیم به امید تثبیت نرخ  واقعی ارز و صادرات بیشتر و واردات کمتر اما به دلیل فشارهای تورمی که از محل همین سیاست ایجاد می شود نرخ اسمی ارز دوباره افزایش می یابد.

دینی ترکمانی گفت: همچنین نرخ سود بانکی را به عنوان یک متغیر بانکی افزایش می دهیم برای اینکه نرخ سود بهره بانکی افزایش یابد ولی به دلیل تورمی که ایجاد می کند دوباره نرخ واقعی بهره منفی می شود.

وی افزود:  قیمت حامل های انرژی را افزایش می دهیم به امید اینکه قیمت های نسبی اصلاح شود، اما به دلیل فشارهای تورمی که ایجاد می شود و موجب می شود سایر قیمت ها افزایش پیدا کند بعد از چند سال دوباره قیمت های نسبی سر جای خودش بر می گردد و ناچار می شویم دوباره یک شوک قیمتی اجرا کنیم.

دینی ترکمانی گفت:  موتور اقتصاد ایران اشکال دارد، 10 تا 12 هزار پروژه سرمایه گذاری روی دستمان است که این پروژه ها هم عامل تورم، رشد اقتصادی پایین و ناکارایی اقتصادی است.

افزایش یکباره قیمت ها منجر به رکود و تورم می شود

عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه افزایش یکباره و شدید قیمت حامل های انرژی منجر به تورم و رکود خواهد شد، گفت: روش های قیمتی و غیرقیمتی برای کنترل مصرف انرژی باید به موازات هم در دستور کار باشد.

جعفر قادری با بیان اینکه روش های قیمتی در کنار روش های غیر قیمتی برای کنترل مصرف انرژی باید در دستور کار باشد، اظهار داشت: با توجه به جایگاهی که سوخت در اقتصاد کشور دارد، افزایش یکباره آن منجر به افزایش شدید قیمت ها و رکود اقتصادی می شود.

وی افزود: این تورم در بازار پول موجب می شود سپرده ها از شبکه بانکی خارج شده و در بازارهایی مانند سکه، ارز و مسکن سرمایه گذاری شود.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: بخش عمده ای از واردات کشور مواد اولیه است، بنابراین افزایش قیمت مواد اولیه موجب تورم رکودی خواهد شد و دور باطل تورم را بوجود خواهد آورد.

وی تصریح کرد: قیمت حامل های انرژی باید بیش از نرخ تورم افزایش یابد تا اثرگذاری مناسبی داشته باشد و از طرفی دیگر می توان قیمت انرژی را برای اقشار پردرآمد به روش های دیگری مانند افزایش مالیات و عوارض گمرکی واردات ماشین های گرانقیمت، افزایش داد.

قادری اضافه کرد: با توجه به اینکه در مرزهای کشور قاچاق بنزین صورت می گیرد می توان در آن مناطق تنها جایگاه سی ان جی را گسترش داد، در این صورت امکان قاچاق آن به خارج از کشور وجود نخواهد داشت.

وی با اشاره به نیاز سرمایه گذاری 10 هزار میلیارد تومانی در حوزه حمل و نقل عمومی گفت: قطعا باید حمل و نقل عمومی توسعه یابد، زیرا در حال حاضر به دلیل مشکلات حمل و نقل عمومی تابع تقاضا برای انرژی و بنزین کشش ناپذیر است.

این نماینده مجلس ادامه داد: با توجه به تحریم ها امکان استفاده از تکنولوژی های جدید برای تولیدکنندگان وجود ندارد، با افزایش شدید قیمت تولید را با مشکلات متعددی روبرو می کند.

وی در خصوص تبصره ارسالی دولت برای بودجه سال آینده گفت: این طرح روز یکشنبه در مجلس اعلام وصول خواهد شد و پس از آن کمیسیون های تخصصی نظرات خود را به کمیسیون تلفیق ارائه و سپس یکشنبه شب کمیسیون این تبصره و پیشنهادات نمایندگان مجلس را بررسی خواهد کرد.

 قیمت بنزین باید آزاد شود

جمشید پژویان در برنامه مناظره که با موضوع قیمت بنزین در حال برگزاری است گفت: در تمام دوران پس از انقلاب به بنزین یارانه دادیم که این موضوع موجب شد حجم مصرف به خصوص در خانواده های ثروتمند افزایش پیدا کند.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: یارانه ای که به بنزین دادیم به این مفهوم است که از جیب گروه های فقیر برداشتیم و در جیب ثروتمندان قرار دادیم.

علی دینی ترکمانی در پاسخ به پژویان گفت: کارکرد نظام مالیاتی در واقع این است که بتواند بازتوزیع را در درآمد به درستی انجام دهد.

وی ادامه داد: اگر کارکرد نظام مالیاتی درست باشد باید بتواند درآمدها را از قشر ثروتمند بگیرد و به قشر فقیر جامعه بدهد.

پژویان در پاسخ به اظهارات دینی گفت: شما 30 سال فرصت داشتید این کار را انجام دهید چرا اکنون شرایط اقتصادی ما اینگونه نیست.

وی ادامه داد: بنده به عنوان یک اقتصاددان از 34 سال پیش اصلاح نظام مالیاتی را به عنوان برون رفت شرایط اقتصادی و بهبود آن مطرح کردم که متاسفانه هیچ ترتیب اثری در این زمینه داده نشد.

دینی ترکمانی در پاسخ به پژویان گفت: شما همین چند دقیقه پیش اعلام کردید طرح تحول اقتصادی یک پکیج است و باید تما اجزای این پکیج با هم انجام شود و اگر یکی از این اجزا انجام نشود در واقع طرح تحول اقتصادی به درستی صورت نگرفته است.

جعفر قادری در ادامه این بحث دو نفره خطاب به جمشید پژویان گفت: آقای دکتر به نوعی به سیاست های غیرقیمتی اشاره کردند به طوری که اگر یک مبالغ درشت در اختیار بگیرد که بتواند سیستم حمل و نقل عمومی را درست کند آنگاه می تواند افزایش قیمت را در فراورده بنزین در دستور کار خود قرار دهد.

این نماینده مجلس ادامه داد: باید این منابع وجود داشته باشد تا سیاست های غیرقیمتی نیز اعمال شود.

پویا جبل عاملی در ادامه این بحث گفت: اقتصاد یک موتور محرکه دارد و تا زمانی که این موتور فعالیت نکند شرایط اقتصادی نمی تواند بهبود یابد.

وی ادامه داد: موتور محرک اقتصاد تنها از طریق سیاست های قیمتی حرکت می کند و باید به سمت آزادسازی قیمت ها برویم.

جمشید پژویان با اشاره به اینکه ما در ابتدای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها توانستیم مصرف بنزین را کنترل کرده به طوری که حتی منجر به افزایش تورم نشد خاطرنشان کرد: افزایش قیمت ها در ابتدای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها آغاز شد که توانستیم تا حد زیادی مانع افزایش تورم شویم.

وی گفت: با اجرای این قانون تا حد زیادی نیز مصرف بنزین کنترل شد.

جعفر قادری در پاسخ به اظهارات پژویان گفت: شما یک مشکل را حل کردید، اما مشکلات دیگری به وجود آمد.

جبل عاملی خطاب به قادری گفت: اگر تولیدکننده نخواهد هزینه تولید را بپردازد قطعا زمین می خورد و هزینه تولید تنها زمانی پرداخت می شود که قیمت ها آزاد باشد. هم اکنون دولت در قیمت بنزین دخالت کرده و به صورت غیرواقعی این قیمت را پایین نگه داشته است که این امر موجب شده شرایط اقتصادی ایران به هم بریزد.

در ادامه این مباحث حسینی نیا یک کارشناس اقتصادی گفت: هدفمندی منجر به افزایش تورم نشد و حتی موجب به کاهش مصرف بنزین شد زیرا در ابتدا دولت شروع کرد به سهمیه دادن بنزین به اتومبیل ها به طوری که ما نیز اعتقاد داریم سهمیه باید به صورت یک الگو به تمام جامعه برسد زیرا افزایش قیمت بنزین شوک اقتصادی را ایجاد می کند.

حسینی نیا خاطرنشان کرد: اما راه حلی که هم اکنون به ذهن ما می رسد این است که سهمیه خودروها باید به سهمیه خانواده تغییر کند یعنی اگر یک خانواده سه خودرو دارد تنها یک سهمیه 60 لیتری بگیرد و نباید به هر خودرو سهمیه جداگانه داد.

پژویان رئیس سابق شورای درباره نحوه کنترل مصرف معتقد است که باید رویکرد معافیت مالیات بر مبنای اصطکاک نزولی انجام شود، اما دینی ترکمانی درباره انتقال، جذب و عملیاتی کردن تکنولوژی، می گوید: نمی توان تکنولوژی جدید اجرایی کرد چراکه روی مباحث مدیرتی سرمایه گذاری نشده است.